اگر کارفرما حقوق، بیمه یا سایر مزایای قانونی شما را پرداخت نکرده یا بدون دلیل موجه شما را اخراج کرده است، میتوانید از طریق اداره کار و سامانه جامع روابط کار بهصورت رسمی شکایت ثبت کنید. این شکایت حتی بدون قرارداد کتبی هم امکانپذیر است و قانون کار از حقوق شما حمایت میکند.
در صورت اثبات تخلف، ممکن است حکم به پرداخت حقوق معوقه، جریمه کارفرما یا حتی بازگشت به کار صادر شود.
دلایل متداول شکایت از کارفرما
بیشتر شکایتهایی که در اداره کار ثبت میشوند، حول همین موارد میچرخند:
- عدم پرداخت حقوق، عیدی یا سنوات
- بیمه نکردن کارگر یا واریز نکردن حق بیمه
- اخراج غیرقانونی یا قطع همکاری بدون تشریفات قانونی
- مزاحمت، آزار یا رفتار خارج از شأن محیط کار
- دریافت سفته یا چک ضمانت بدون قرارداد یا سوءاستفاده از آن
اگر حتی یکی از این موارد برای شما اتفاق افتاده، قانون به شما اجازه داده موضوع را پیگیری کنید.
دادخواست شکایت خودتان را همین حالا آماده کنید
اگر عجله دارید یا میخواهید بدون سردرگمی کار را جلو ببرید، لازم نیست تا انتهای مقاله صبر کنید.
ما یک ابزار آنلاین تنظیم دادخواست شکایت از کارفرما طراحی کردهایم که فقط با وارد کردن اطلاعات ساده یک متن استاندارد و قابل ارائه به اداره کار در اختیار شما قرار میدهد؛ متنی که از نظر حقوقی درست نوشته شده و مناسب ثبت در سامانه روابط کار است.
ابزار تهیه متن دادخواست شکایت از کارفرما
برای ایجاد یک دادخواست آماده، اطلاعات زیر را تکمیل کنید. پس از کلیک روی دکمه، متن پیشنهادی دادخواست در پایین نمایش داده خواهد شد و میتوانید آن را کپی کنید.
بعد از استفاده از ابزار، اگر دوست داشتید بدانید دقیقاً چه مراحلی در اداره کار طی میشود، چه مدارکی لازم دارید ویا چقدر زمان میبرد و چه نتایجی ممکن است بگیرید در ادامه مقاله، همهچیز را قدمبهقدم و ساده توضیح دادهایم.
اهمیت موضوع شکایت از کارفرما
روابط کاری یکی از حساسترین بخشهای زندگی شغلی هر فرد است و کوچکترین بیاطلاعی از حقوق قانونی میتواند به تضییع حق کارگر منجر شود. قانون کار با هدف حمایت از نیروی کار تدوین شده، اما در عمل بسیاری از تخلفات زمانی رخ میدهند که کارگر از مسیرهای قانونی شکایت یا حقوق خود آگاه نیست.
در این راهنمای بهروز سال ۱۴۰۴، تلاش کردهایم مسیر شکایت از کارفرما را شفاف، کاربردی و قابل اجرا توضیح دهیم تا کارگران بتوانند با آگاهی و اطمینان از حقوق خود دفاع کنند.
تعاریف پایه در قانون کار
برای درک درست فرآیند شکایت، ابتدا باید مفاهیم پایه قانون کار را بشناسیم:
بر اساس ماده ۲ قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حقالسعی (حقوق، مزد، مزایا و…) برای کارفرما کار میکند.
طبق ماده ۳ قانون کار، کارفرما شخص حقیقی یا حقوقی است که کارگر به دستور و به حساب او کار میکند و مسئولیت تعهدات کاری را بر عهده دارد.
📌نکته بسیار مهم اینجاست که طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار فقط محدود به قرارداد کتبی نیست. حتی اگر هیچ قرارداد مکتوبی امضا نشده باشد، قرارداد شفاهی هم از نظر قانون معتبر است و در صورت وجود دلایلی مانند فیش حقوقی، واریز بانکی، پیامها یا شهادت همکاران، رابطه کاری قابل اثبات خواهد بود.
به همین دلیل، نداشتن قرارداد کتبی مانع شکایت از کارفرما نیست و یکی از دغدغههای رایج کارگران بهصورت قانونی برطرف شده است.
دلایل شکایت از کارفرما
بیشتر اختلافات کارگری–کارفرمایی به چند تخلف مشخص برمیگردد که قانون کار برای هرکدام راهحل و ضمانت اجرا در نظر گرفته است. در ادامه، مهمترین دلایل شکایت از کارفرما را همراه با توضیح حقوق قانونی کارگر بررسی میکنیم.
عدم پرداخت حقوق، عیدی یا سنوات
پرداخت بهموقع حقوق و مزایا، یکی از بدیهیترین تعهدات کارفرماست. طبق قانون کار، حقوق ماهیانه، عیدی، پاداش و حق سنوات جزو حقالسعی کارگر محسوب میشوند و کارفرما موظف است آنها را در موعد مقرر پرداخت کند.
در صورت تأخیر یا عدم پرداخت، کارگر میتواند شکایت ثبت کند و هیأت تشخیص اداره کار معمولاً کارفرما را به پرداخت کامل مطالبات معوقه بههمراه خسارت احتمالی محکوم میکند.
بیمه نکردن کارگر یا پرداخت نکردن حق بیمه
بیمه تأمین اجتماعی یک حق قانونی است، نه لطف کارفرما. کارفرما موظف است از روز اول شروع به کار، کارگر را بیمه کند و حق بیمه را به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد.
در صورت بیمه نکردن یا رد نکردن لیست بیمه، کارگر میتواند شکایت کند و علاوه بر الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه معوقه، جرایم قانونی نیز برای کارفرما در نظر گرفته میشود.
اخراج غیرقانونی یا قطع همکاری بدون تشریفات
اخراج کارگر فقط در شرایط مشخص و با رعایت مراحل قانونی امکانپذیر است. قطع همکاری ناگهانی، اخراج شفاهی یا اخراج بدون دلیل موجه، از مصادیق اخراج غیرقانونی محسوب میشود.
در این شرایط، کارگر حق دارد درخواست بازگشت به کار یا دریافت حقوق ایام بلاتکلیفی را مطرح کند و در بسیاری از پروندهها، رأی به نفع کارگر صادر میشود.
مزاحمت، آزار یا رفتار خارج از شأن محیط کار
محیط کار باید امن، محترمانه و عاری از آزار باشد. هرگونه مزاحمت کلامی، رفتاری یا سوءاستفاده از موقعیت شغلی، قابل پیگیری است.
بسته به نوع تخلف، رسیدگی ممکن است در اداره کار یا مراجع قضایی انجام شود و کارگر میتواند علاوه بر شکایت اداری، از مسیر کیفری نیز اقدام کند.
دریافت سفته یا چک ضمانت بدون ضابطه
گرفتن سفته یا چک ضمانت بهصورت نامحدود، بدون قرارداد یا استفاده نادرست از آن، از تخلفات رایج برخی کارفرمایان است.
در صورتی که سفته یا چک خارج از چارچوب قانونی استفاده شود، کارگر میتواند هم از طریق اداره کار و هم از طریق دادگاه حقوقی یا کیفری اقدام کند و از حقوق خود دفاع نماید.
نکته مهم این است که در همه این موارد، اثبات رابطه کاری (حتی بدون قرارداد کتبی) برای شروع شکایت کافی است و قانون ابزارهای لازم را در اختیار کارگر قرار داده است.
راههای حل مسالمتآمیز اختلاف
قبل از ورود رسمی به مسیر شکایت، در بسیاری از موارد میتوان اختلاف میان کارگر و کارفرما را از راههای مسالمتآمیز حلوفصل کرد. گفتوگوی شفاف، مذاکره مستقیم و حتی میانجیگری افراد مورد اعتماد یا واحد منابع انسانی، گاهی باعث میشود حقوق معوقه پرداخت شود یا سوءتفاهمها برطرف گردد؛ بدون آنکه پروندهای در اداره کار تشکیل شود.
با این حال، تجربه نشان داده زمانی که توافقها شفاهی باقی میمانند یا مفاد قرارداد بهدرستی تنظیم نشده باشد، احتمال بروز اختلاف بهمراتب بیشتر میشود. داشتن یک قرارداد کتبی دقیق که در آن مواردی مانند حقوق، ساعت کار، بیمه، مدت قرارداد و شرایط فسخ بهروشنی مشخص شده باشد، بهترین ابزار پیشگیری از مشکلات آینده است.
قرارداد مکتوب نهتنها مسیر پیگیری قانونی را سادهتر میکند، بلکه در بسیاری از موارد باعث میشود کارفرما نیز نسبت به تعهدات خود مسئولانهتر عمل کند. البته همانطور که پیشتر گفتیم، نبود قرارداد کتبی مانع شکایت نیست؛ اما وجود آن، قدرت اثبات و سرعت رسیدگی را بهطور قابل توجهی افزایش میدهد.
در ادامه، وارد مرحلهای میشویم که اگر حل مسالمتآمیز ممکن نبود، بدانید شکایت از کارفرما را دقیقاً از کجا و چگونه شروع کنید و چه مراحلی پیش روی شماست.
مراحل و فرآیند شکایت از کارفرما
اگر به هر دلیلی اختلاف با کارفرما از راه مذاکره حل نشد، شکایت رسمی از مسیر مشخصی انجام میشود. دانستن این مراحل باعث میشود سردرگم نشوید و زمان و انرژیتان هدر نرود.
مرحله اول: جمعآوری مدارک و آمادهسازی اطلاعات
قبل از هر اقدامی، باید مدارکی را که رابطه کاری و تخلف کارفرما را نشان میدهد آماده کنید. این مدارک میتواند شامل فیش حقوقی، پیامها، پرینت حساب بانکی، سوابق بیمه، قرارداد (در صورت وجود) یا حتی مشخصات شاهدان باشد.
در این مرحله لازم نیست همه چیز کامل باشد، اما داشتن اطلاعات منسجم، روند رسیدگی را بسیار سریعتر میکند.
مرحله دوم: تنظیم متن دادخواست
یکی از چالشهای اصلی کارگران، نوشتن متن دادخواست است؛ متنی که هم رسمی باشد و هم خواستههای قانونی را درست بیان کند.
در این مرحله میتوانید از ابزار آنلاین تولید متن دادخواست شکایت از کارفرما استفاده کنید. کافی است اطلاعات خواستهشده را وارد کنید تا یک متن استاندارد، قابل ارائه به اداره کار و متناسب با نوع شکایت شما تولید شود. این کار احتمال نقص دادخواست و ارجاع مجدد پرونده را به حداقل میرساند.
مرحله سوم: ثبتنام و احراز هویت در سامانه جامع روابط کار
پس از آماده شدن دادخواست، باید در سامانه جامع روابط کار ثبتنام و احراز هویت شوید. این سامانه مرجع اصلی ثبت و پیگیری شکایتهای کارگری است و بدون ثبتنام در آن، امکان ادامه روند وجود ندارد.
بعد از ورود به سامانه، دادخواست خود را ثبت کرده و مدارک لازم را بارگذاری میکنید.
ثبتنام و احراز هویت در سامانه جامع روابط کار
پس از آمادهکردن متن دادخواست، مرحله بعدی ثبت رسمی شکایت در سامانه جامع روابط کار است. این سامانه، مرجع رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای ثبت و پیگیری شکایتهای کارگری محسوب میشود و بدون ثبتنام در آن، امکان رسیدگی به شکایت وجود ندارد.
برای ورود به سامانه، ابتدا باید فرآیند احراز هویت را انجام دهید. این احراز هویت میتواند بهصورت غیرحضوری یا حضوری انجام شود و معمولاً فقط یکبار لازم است.
ورود به سامانه جامع روابط کار
برای شروع، از طریق دکمه زیر وارد سایت رسمی سامانه شوید:
💡 پیشنهاد: قبل از ورود، متن دادخواست خود را آماده داشته باشید (میتوانید از ابزار تنظیم دادخواست همین صفحه استفاده کنید) تا فرآیند ثبت شکایت سریعتر انجام شود.
پس از ورود به سامانه، گزینه «ثبتنام» یا «ورود به سامانه» را انتخاب میکنید.
طبق اعلام سامانه، برای استفاده از خدماتی مثل ثبت شکایت، پیگیری دادخواست و دریافت ابلاغیهها، لازم است هویت شما احراز شود. این احراز هویت فقط یکبار انجام میشود و پس از آن، تمام مراحل بهصورت الکترونیکی قابل انجام است.
سامانه چند روش مختلف برای احراز هویت در اختیار شما میگذارد، از جمله:
- احراز هویت الکترونیکی غیرحضوری
- احراز هویت از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند
- احراز هویت از طریق درگاههای بانکی
- احراز هویت حضوری (در موارد خاص)
در اکثر موارد، کاربران میتوانند بدون مراجعه حضوری و فقط با تلفن همراه یا اطلاعات بانکی، احراز هویت را کامل کنند.
💡 نکته کاربردی:
اگر قبل از ورود به سامانه، متن دادخواست خود را آماده کرده باشید (مثلاً با ابزار تنظیم دادخواست همین صفحه)، بعد از احراز هویت میتوانید خیلی سریع شکایت را ثبت کنید و وارد مراحل رسیدگی شوید.
بعد از ورود موفق به سامانه جامع روابط کار و تکمیل احراز هویت، وارد محیط کاربری خود میشوید. از این مرحله به بعد، ثبت شکایت کاملاً بهصورت الکترونیکی انجام میشود و نیازی به مراجعه حضوری نیست.
ورود به «پنجره واحد خدمات»
پس از ورود، صفحهای با عنوان پنجره واحد خدمات مشاهده میکنید. این بخش، نقطه شروع تمام درخواستهای کارگری از جمله ثبت شکایت است.
انتخاب «ثبت – دادخواست بدوی»
برای شروع شکایت از کارفرما، باید از بخش اداره کل روابط کار گزینه «ثبت – دادخواست بدوی» را انتخاب کنید.
این گزینه مخصوص ثبت شکایت اولیه است و نقطه رسمی آغاز رسیدگی محسوب میشود.
💡 نکته مهم:
اگر متن دادخواست خود را از قبل آماده کرده باشید (مثلاً با ابزار تنظیم دادخواست این صفحه)، این مرحله برای شما بسیار سریعتر و بدون خطا انجام میشود.
تکمیل فرم اطلاعات شخصی
پس از انتخاب دادخواست بدوی، وارد صفحه تکمیل اطلاعات شخصی میشوید.
در این مرحله، اطلاعاتی مانند مشخصات هویتی، آدرس، شماره تماس و وضعیت تأهل نمایش داده میشود یا از شما خواسته میشود آنها را تکمیل یا تأیید کنید.
این اطلاعات معمولاً یکبار ثبت میشوند و در شکایتهای بعدی نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
ادامه ثبت دادخواست و ورود به مراحل بعدی
بعد از تأیید اطلاعات شخصی، سامانه شما را به مراحل بعدی هدایت میکند؛ از جمله:
- وارد کردن مشخصات کارفرما
- ثبت خواستهها (حقوق، بیمه، اخراج و…)
- درج توضیحات و بارگذاری مدارک
در این مراحل، متن دادخواست نقش کلیدی دارد. اگر متن شما شفاف و قانونی باشد، احتمال نقص پرونده یا ارجاع مجدد به حداقل میرسد.
مسیر ثبت شکایت در سامانه جامع روابط کار، اگر مرحلهبهمرحله و درست طی شود، کاملاً قابل مدیریت است.
بزرگترین خطا معمولاً در نوشتن متن دادخواست رخ میدهد؛ به همین دلیل توصیه میکنیم قبل از ورود به سامانه، از ابزار آنلاین تنظیم متن دادخواست شکایت از کارفرما استفاده کنید تا با خیال راحت وارد این مراحل شوید.
بعد از ثبت شکایت از کارفرما چه اتفاقی میافتد؟
بعد از اینکه دادخواست بدوی خود را در سامانه جامع روابط کار ثبت میکنید، پرونده شما بهصورت رسمی وارد فرآیند رسیدگی میشود. از این لحظه به بعد، نیازی به مراجعه حضوری یا اقدام فوری ندارید؛ مهمترین وظیفه شما این است که حساب کاربری خود را پیگیری کنید و منتظر ابلاغیه بمانید.
دریافت ابلاغیه و تعیین زمان رسیدگی
پس از بررسی اولیه دادخواست، یک ابلاغیه الکترونیکی برای شما صادر میشود که زمان و جزئیات جلسه رسیدگی در آن مشخص شده است. این ابلاغیه داخل حساب کاربری شما در سامانه قرار میگیرد و گاهی نیز پیامک اطلاعرسانی ارسال میشود.
بهتر است در این بازه، هر چند روز یکبار وارد سامانه شوید تا زمان جلسه را از دست ندهید.
جلسه رسیدگی چگونه برگزار میشود؟
در زمان اعلامشده، جلسه رسیدگی تشکیل میشود. در این جلسه، موضوع شکایت شما بررسی شده و فرصت توضیح برای هر دو طرف فراهم است. حضور کارگر در این جلسه اهمیت زیادی دارد، چون توضیحات، مدارک و دفاع شما مستقیماً مبنای تصمیمگیری قرار میگیرد.
اگر بدون دلیل موجه در جلسه حاضر نشوید، ممکن است رسیدگی بدون در نظر گرفتن توضیحات شما ادامه پیدا کند.
صدور رأی و نتیجه شکایت
بعد از بررسی موضوع، مرجع رسیدگی رأی خود را صادر میکند. این رأی میتواند شامل پرداخت حقوق و مزایای معوقه، الزام به بیمه، بازگشت به کار یا سایر حقوق قانونی باشد. رأی صادرشده از طریق سامانه به شما ابلاغ میشود و از همانجا قابل مشاهده است.
مهلتها، هزینهها و مدت زمان رسیدگی به شکایت از کارفرما
یکی از نگرانیهای رایج کارگران بعد از تصمیم به شکایت، این است که «آیا هنوز دیر نشده؟»، «چقدر زمان میبرد؟» و «آیا هزینهای دارد؟». دانستن پاسخ این سؤالها کمک میکند با دید واقعبینانه وارد مسیر شکایت شوید.
در اغلب موارد، مطالبات مزدی مثل حقوق، عیدی و سنوات مشمول مرور زمان نمیشوند؛ یعنی حتی اگر مدتی از پایان همکاری گذشته باشد، همچنان امکان مطالبه آنها وجود دارد. با این حال، در برخی موضوعات مثل اعتراض به اخراج یا استفاده از مزایایی مانند بیمه بیکاری، زمان اهمیت زیادی دارد و تأخیر میتواند باعث از دست رفتن بخشی از حقوق شما شود.
بهطور خاص، اگر به دلیل اخراج بیکار شدهاید و قصد استفاده از بیمه بیکاری را دارید، باید در مهلت مقرر اقدام کنید. اگر میخواهید دقیق بدانید چه شرایطی دارید، چه مدارکی لازم است و مبلغ مقرری شما چقدر خواهد بود، پیشنهاد میکنیم مقاله بیمه بیکاری ۱۴۰۴ | شرایط، مدارک و ابزار محاسبه آنلاین مبلغ مقرری را مطالعه کنید و از ابزار محاسبه آنلاین آن استفاده کنید تا تصویر روشنی از وضعیت خود داشته باشید.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد کتبی
یکی از رایجترین نگرانیهای کارگران این است که تصور میکنند بدون قرارداد کتبی امکان شکایت از کارفرما وجود ندارد، در حالی که قانون کار چنین محدودیتی قائل نشده است. طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار میتواند کتبی یا شفاهی باشد و نبود قرارداد مکتوب به معنای نبود رابطه کاری نیست.
در عمل، اگر بتوانید ثابت کنید که برای کارفرما کار کردهاید و در مقابل آن مزد یا مزایا دریافت کردهاید، رابطه کاری قابل احراز است. این اثبات میتواند از طریق فیش حقوقی، واریز بانکی، پیامها یا حتی شهادت همکاران انجام شود. به همین دلیل، بسیاری از پروندههای موفق شکایت از کارفرما دقیقاً مربوط به کارگرانی است که هیچ قرارداد کتبی نداشتهاند، اما با مدارک جانبی توانستهاند حق خود را بگیرند.
مدارک لازم برای شکایت از کارفرما
برای ثبت شکایت، لازم نیست همه مدارک کامل و بینقص باشد، اما هرچه مستندات شما قویتر باشد، روند رسیدگی سریعتر و نتیجه مطمئنتر خواهد بود. معمولاً مدارکی که در این مسیر بیشترین کاربرد را دارند شامل موارد زیر است:
- کارت ملی یا مدارک هویتی
- قرارداد کار (در صورت وجود)
- فیش حقوقی یا رسید واریز حقوق
- سوابق بیمه تأمین اجتماعی
- پرینت حساب بانکی مرتبط با دریافت حقوق
- پیامها، ایمیلها یا مکاتبات کاری
- استشهادیه یا شهادت همکاران
نکته مهم این است که نبود یک یا چند مورد از این مدارک مانع ثبت شکایت نمیشود. در بسیاری از پروندهها، ترکیبی از چند مدرک ساده برای اثبات رابطه کاری کافی بوده است.
عواقب شکایت از کارفرما و نتایج احتمالی
بسیاری از کارگران نگران هستند که شکایت از کارفرما برایشان دردسر ایجاد کند یا سابقه بدی به جا بگذارد. در واقعیت، اگر شکایت شما واقعی، مستند و در چارچوب قانون باشد، پیامد منفی حقوقی برای شما نخواهد داشت.
در صورت اثبات تخلف، کارفرما ممکن است ملزم به پرداخت حقوق و مزایای معوقه، حق بیمه پرداختنشده یا حتی بازگشت کارگر به کار شود. در برخی موارد نیز جریمههای قانونی برای کارفرما در نظر گرفته میشود. این نتایج، بخشی از ضمانت اجرایی قانون کار برای حمایت از نیروی کار است.
از سوی دیگر، ثبت شکایت قانونی تأثیر منفی رسمی بر سوابق کاری کارگر ندارد و مانعی برای اشتغال آینده ایجاد نمیکند. برای کارفرما نیز، شکایتهای متعدد یا تخلفات اثباتشده میتواند سابقه منفی ایجاد کند و در بازرسیها یا رسیدگیهای بعدی مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل، بسیاری از کارفرمایان پس از طرح شکایت، ترجیح میدهند موضوع را بهصورت قانونی یا از طریق سازش حلوفصل کنند.
