خلاصه قسمت ۱۳۳ پادکست طبقه ۱۶ – حسام آرمندهی

در این پست از «آکادمی جویاکار» شما را به گفت‌وگویی جذاب و الهام‌بخش با حسام آرمندهی، یکی از چهره‌های پیش‌روی اکوسیستم استارتاپی ایران، و سهیل علوی، مجری پادکست «طبقهٔ ۱۶»، می‌بریم. در قسمت ۱۳۳، از نخستین ایده‌های دانشگاهی و ویکی‌پدیا، تا تولد پروژه‌هایی مثل «طوطی» و «کافه‌بازار»، از پشت‌پردهٔ پروژه‌های بین‌المللی‌ و چالش‌های تحریمی کسب‌وکارهای ایرانی سخن گفته می‌شود.

در ادامه، ابتدا خلاصه‌ای دقیق و مرحله‌به‌مرحله از مباحث کلیدی خواهید خواند، سپس فایل صوتی کامل گفت‌وگو را در اختیار خواهید داشت. در نهایت، جداول کاربردی مانند فهرست اصطلاحات و افراد کلیدی به‌همراه توضیحات مرتبط به متن، به شما کمک می‌کنند سریع‌تر و عمیق‌تر با نکات مهم این محتوای ارزشمند آشنا شوید. بیایید با هم سفر استارتاپی حسام را مرور کنیم و از تجربه‌هایش درس بگیریم.

خلاصه متن

بخش اول: آزادی فکری و لذت کار کردن

در آغاز گفتگو، سهیل از حسام می‌پرسد که اکنون کجای زندگی حرفه‌ای خود ایستاده و مشغول چه کارهایی است. حسام با لحن آزاد و بی‌قید پاسخ می‌دهد که در کنار مسئولیت‌های رسمی‌اش به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیرهٔ «دیوار» و حضور در جلسات هفتگی آن، وقت‌هایی را به سرگرمی‌ها و پروژه‌های شخصی مانند «موزهٔ کامپیوتر» اختصاص می‌دهد. او تأکید می‌کند که شیوهٔ کارش برخلاف روال معمول اداری نیست؛ ذهنش همیشه درگیر ایده‌هاست و از این آزادی فکری و زمانی لذت می‌برد.
سهیل به این موضوع اشاره می‌کند که آزادی زمان و مکان، مرحله‌ای است که همه آرزویش را دارند. حسام دربارهٔ اهمیت رسیدن به نقطه‌ای حرف می‌زند که دیگر مجبور نباشی برای کسی کار کنی یا زمانت را در چارچوب مشخصی صرف کنی. او توضیح می‌دهد که این آزادی باعث می‌شود ایده‌های نو شکل بگیرند و انگیزهٔ بیشتری برای کار کردن پدید آید. سهیل نیز تصدیق می‌کند که این مرحله، فرصتی منحصربه‌فرد است تا انسان بتواند به عمق فکر خود رجوع کند و تصمیم بگیرد چه می‌خواهد بکند.

بخش دوم: مسئولیت‌ها و محدودیت‌های زندگی شخصی

حسام با تأمل دربارهٔ مسئولیت‌ها و موانعی که می‌تواند آزادی را محدود کند، اشاره می‌کند که مجرد بودن و نداشتن تعهدات مالی یا خانوادگی به او اجازه می‌دهد تصمیمات بزرگ و گاه رادیکال بگیرد. سهیل در ادامه بحث می‌کند که برای افراد متأهل یا دارای فرزند، این آزادی فکری و زمانی به‌مراتب سخت‌تر به‌دست می‌آید و نمی‌توانند بی‌قید و شرط ایده‌پردازی کنند یا اشتباه کنند، زیرا مسئولیت‌های مالی و خانوادگی سد راهشان می‌شود.

«یاد گرفتیم که (work–life balance) تعادل کار — زندگی وجود نداره و انتخاب اینکه تو رابطه باشی، بچه داشته باشی اتفاق مبارک و خوبی است؛ ولی باید تصمیم بگیری چون دیگه نمی‌توانی بیست‌وچهاری تو آفیس باشی و هزار تا ایده داشته باشی و هی خطا کنی.»

بخش سوم: تنوع سبک‌های کاری مجموعه‌ها

گفتگو به تجربهٔ حسام در مجموعه‌های مختلف کشیده می‌شود؛ او تعریف می‌کند چگونه در یک سازمان با تفریحات انعطاف‌پذیر مواجه شد که برخی همکاران صبح زود می‌آمدند و ظهر می‌رفتند و برخی تا آخر شب می‌ماندند. این تنوع، به باور او، نقطه قوت یک تیم است و نشان می‌دهد که رویهٔ واحدی برای همه کارمندان مناسب نیست.

بخش چهارم: تولد علاقه‌مندی به استارتاپ‌ها و روایت تجربه اوایل

سهیل به یاد می‌آورد که در نسل‌های پیشین، فضای گفتگو و مصاحبه با کارآفرینان محدود بود. حسام تعریف می‌کند که اوایل دانشگاه و با ورود به رشتهٔ کامپیوتر شریف، مشارکت در ویکی‌پدیا فارسی و حضور در مرکز محاسبات دانشگاه، انگیزهٔ اصلی‌اش برای کار تیمی و پروژه‌های مبتنی بر تکنولوژی شکل گرفت. او از سختی‌های مدیریت داوطلبان با انگیزه‌های گوناگون و تدوین قوانین اولیهٔ ویکی‌پدیا سخن می‌گوید تا اینکه تصمیم گرفت انرژی‌اش را صرف پروژه‌هایی کند که قابلیت بیزینسی داشتند.

بخش پنجم: اولین پروژه بزرگ – سیستم رأی‌گیری المپیاد فیزیک

یکی از نخستین تجربه‌های جدی حسام، طراحی نرم‌افزار رأی‌گیری برای مسابقات المپیاد جهانی فیزیک در اصفهان بود. تیمی متشکل از او، رضا محمدی و سروش رادربور سیستم وب‌اپلیکیشنی را توسعه دادند که در روز اول دچار باگ شد و تیم با چابکی روی چندین دستگاه باگ‌ها را رفع کرد. اما پس از اتمام المپیاد، هزینهٔ پروژه پرداخت نشد و این تجربه به آن‌ها آموخت که فعالیت در پروژه‌های دولتی ریسک بالایی دارد.

«تجربهٔ تلخِ باگ‌های روز اول مسابقهٔ المپیاد به ما نشان داد که پروژه‌های دولتی ریسک بالایی دارند و ما تصمیم گرفتیم دیگر تقریباً هیچ کار دولتی انجام ندهیم و برویم سراغ ساخت محصولی که مردم مستقیم از آن استفاده کنند.»

بخش ششم: تجربهٔ نخستین ارتباط با دیجی‌کالا

حسام از ایمیلی می‌گوید که به دیجی‌کالا فرستاد؛ میل داشت دربارهٔ تجارت الکترونیک آن زمان و امکان پرداخت آنلاین گفتگو کند. پاسخ مثبت آن‌ها و مصاحبه در دفتر کوچک‌شان در خیابان منوچهری، انگیزهٔ بیشتری به او داد تا در زمینهٔ محتوا و طراحی برای وب‌سایت‌ها کار کند. دیجی‌کالا آن زمان بیشتر بر ریویو (بازبینی) محصولات تمرکز داشت و هنوز به مرحلهٔ فروش مستقیم نرسیده بود.

بخش هفتم: پروژهٔ «طوطی» – چاپ سفارشی تیشرت

سهیل از ایدهٔ طوطی می‌پرسد؛ پروژه‌ای که قرار بود طرح‌های کاربران را روی تیشرت چاپ کند. حسام شرح می‌دهد در سال ۸۸ و هم‌زمان با انتخابات، تیم‌شان با انگیزهٔ بالایی تی‌شرت‌های نامزدی چاپ کرد و استقبال بالایی دریافت. اما با شلوغی‌های انتخابات و ترس از پیامدهای سیاسی، پروژه موقتاً متوقف شد و سپس اعضای تیم به فکر اپلای برای خارج از کشور افتادند.

بخش هشتم: مهاجرت برای ادامهٔ تحصیل و بازگشت به ایران

حسام و شریکانش، رضا و سروش، به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی ایران، برای ادامهٔ تحصیل یا کار به سوئد و کانادا اپلای کردند. حسام موفق به پذیرش در سوئد شد، اما پس از مدتی ویزای دانشجویی او اجازهٔ ماندن نداد و تصمیم گرفت بازگردد و فرصت را در ایران جستجو کند.

بخش نهم: پروژهٔ فارسی‌تل و اولین سرمایه‌گذاری

پس از بازگشت، حسام در پروژهٔ فارسی‌تل مشارکت کرد؛ انتقال فونت فارسی به اندروید که در آن زمان پشتیبانی نمی‌شد. آن‌ها سرمایهٔ اولیهٔ ۱۲۰ میلیون تومان از صندوق حمایت تکنولوژی دریافت کردند و پس از پایان بودجه، با مانع بزرگ سرمایه‌گذار مواجه شدند که فقط بخشی از پول باقی‌مانده را برای پروژهٔ بعدی اختصاص داد: اپلیکیشن «بازار».

بخش دهم: تولد «بازار» و نام‌گذاری «کافه‌بازار»

تیم برای اپلیکیشن دوم خود نام «بازار» را انتخاب کرد تا در قیاس با «گوگل پلی» یا «اپ استور» به ساده‌ترین شکل قابل‌فهم باشد. اما کاربران آدرس «cafebazaar.ir» را بیشتر می‌خواندند و در نهایت نام «کافه‌بازار» تثبیت شد. این اپ استور ایرانی با سرمایهٔ محدود، از محل بودجهٔ پروژهٔ قبلی تأسیس شد.

بخش یازدهم: مدِل درآمدی اولیه – تبلیغات کلیکی

نسخهٔ اول بازار، تبلیغات کلیکی موبایلی را به‌عنوان منبع درآمد در نظر گرفت. نوار تبلیغی خاکستری رنگی در پایین اپ قرار دادند و اولین مشتری تبلیغاتی‌شان «محک» بود. برنامه‌شان این بود که شبکهٔ تبلیغات موبایل را از طریق بازار راه‌اندازی کنند.

بخش دوازدهم: جذب توسعه‌دهندگان خارجی و داخلی

حسام توضیح می‌دهد که اپ‌های فری (رایگان) را بدون حق کپی‌رایت در بازار قرار می‌دادند و معتقد بودند توسعه‌دهنده دوست دارد اپش منتشر شود. پس از جذب تراکنش و رشد ترافیک، به دولوپرها پیشنهاد رسمی همکاری می‌دادند. او از برقراری ارتباط با توسعه‌دهندگان سوئدی اسپاتیفای و گیم‌سازان بزرگ همچون Supercell (سازندگان Clash of Clans) می‌گوید و اینکه چگونه توانستند خود را به‌عنوان ریسلر رسمی این بازی‌ها در ایران معرفی کنند.

بخش سیزدهم: همکاری با سوپرسل و کلش آف کلنز

نقطهٔ عطف‌، به باور حسام، همکاری با بازی کلش آف کلنز و اجرای درگاه پرداخت شتاب بانکی داخل بازی بود. این اتفاق باعث شد «کافه‌بازار» جایگاه بین‌المللی پیدا کند و از آن درآمد حاصل شود که برای سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب‌وکارهای بعدی کافی بود.

بخش چهاردهم: مدیریت مالی و چالش‌های تحریم

با رشد تراکنش‌ها و درآمد، حسام و تیمش همواره به تعهدات مالی‌شان پایبند باقی ماندند؛ پرداخت‌های توسعه‌دهندگان هرگز با تأخیر مواجه نشد و تمامی مراحل با دقت حقوقی و بانکی انجام می‌شد. او اشاره می‌کند که باوجود تحریم‌های بانکی، روابط با شرکای بین‌المللی همچنان حفظ شد و حتی تا امروز بدهی‌های مالی‌شان به برخی شرکت‌ها باقی مانده که منتظر شرایط مناسب برای تسویه هستند.

بخش پانزدهم: استفاده از فرصت‌های محدودیت

سهیل از چگونگی بهره‌برداری از تحریم‌ها می‌پرسد. حسام می‌گوید محدودیت‌ها نه‌تنها مانع نیستند، بلکه فرصت‌های منحصربه‌فردی ایجاد می‌کنند. او مثال می‌زند که کانادا به‌خاطر سخت‌گیری ویزاهای آمریکا هاب فناوری شده و ایران نیز بازار سوم سندباکس موبایلی است که نمی‌تواند از Google Play استفاده کند؛ بنابراین «کافه‌بازار» این خلأ را پر کرد.

«محدودیت‌ها نه‌تنها مانع نیستند، بلکه فرصت‌های منحصربه‌فرد ایجاد می‌کنند؛ ایران به‌خاطر تحریم‌ها در سندباکس موبایلی قرار گرفت و این شد فرصتی تا «کافه‌بازار» خلأ بازار اپ‌های اندروید را پر کند.»

بخش شانزدهم: چشم‌انداز آینده

در پایان، حسام تأکید می‌کند که همیشه باید ارزش‌آفرینی کرد و گزینه‌های بیشتری در اختیار کاربران گذاشت. او می‌گوید هدف «کافه‌بازار» و دیگر استارتاپ‌هایش، صرفاً سودآوری نیست، بلکه برداشتن محدودیت‌ها برای مردم و ایجاد رفاه بیشتر است.

«اینها چیزهایی است که آدم معنای بیشتری در زندگی پیدا می‌کند… ایستادیم نه برای پول بیشتر، بلکه برای اثربخشی روی زندگی خودمان و دیگران، تا پنجاه سال بعد هم اگر برگشتم به آن دوره افتخار کنم که کارهایی کردم که نه تنها مضر نبود بلکه در ترویج علم نقش داشت.»

جدول اصطلاحات، اشخاص، شرکت ها و پروژه های نام برده شده