توسعه فردی واژه‌ای است که در اغلب سایت‌ها و برخی آگهی های استخدام، با آن مواجه می‌شویم. این مفهوم به مجموعه‌ای از مهارت و فعالیت‌ها اشاره دارد که با یادگیری آن می‌توان روابط کاری، اجتماعی و تحصیلی بهتری را تجربه کرد. توسعه فردی شامل مهارت‌هایی می‌شود که در ادامه جهت آشنایی بیشتر شما بدان‌ها اشاره می‌شود. اما قبل از آن اجازه دهید بررسی کنیم توسعه فردی، دقیقا به چه معناست.
توسعه فردی چیست؟
توسعه فردی (personal development) از جمله مفاهیم مطرح و مهم در زندگی امروزی افراد است. این مفهوم نه صرفا به عنوان یک فرایند، بلکه به عنوان یک طرز فکر و سبک زندگی محسوب می‌شود که شامل کلیه فعالیت‌ها و تلاش‌هایی است که جهت بهبود و یا تقویت استعدادها، دانش فردی و مهارت‌ها صورت می‌گیرد. در فرایند توسعه فردی افراد می‌کوشند تا به رشد شخصی و حرفه‌ای دست یافته، بر مهارت‌هایی خاص مسلط شده و با مسائل و چالش‌های زندگی مقابله کنند.
بلکه از این طریق افراد بتوانند کیفیت زندگی خود را ارتقاء دهند. فرایند توسعه فردی همواره فرایندی پویاست و با پیشرفت و تغییر همراه است تا افراد از این طریق بتوانند با کوشش و اراده و انعطاف‌پذیری به نسخه خوب و بهتری از خود دست پیدا کنند. برای دستیابی به توسعه فردی باید به مهارت‌هایی مجهز شویم که در ادامه بدان‌ها اشاره خواهیم کرد.
مهارت‌های توسعه فردی
همانطور که در بالا هم اشاره شد توسعه فردی سبب می‌شود تا مهارت‌ها و توانایی‌های فرد در زمینه‌های مختلف بهبود و ارتقا یابد. برخی از این مهارت‌ها برای دستیابی به توسعه فردی ضروری هستند:
- خودآگاهی
- مدیریت زمان
- مهارت‌های ارتباطی
- انعطاف‌پذیری
- یادگیری
- حل‌مساله
- رهبری
- تفکر انتقادی
- مهارت‌های خلاقیت
- مدیریت استرس
- پشتیبانی از خود
در ادامه به شرح هر یک از این مهارت‌ها می‌پردازیم.
خودآگاهی و درک صحیح
از جمله مهارت‌های مهم و لازم برای کسب توسعه فردی، خودآگاهی است. خودآگاهی را باید درک صحیح و شناخت کامل از قسمت‌های مختلف شخصیت، ارزش‌ها، احساسات و رفتارها، اعتقادات و عملکرد افراد است. با توسعه فردی افراد می‌توانند نقاط قوت و ضعف، اهداف حرفه‌ای و شخصی و ارتباطات با دیگران را به خوبی بشناسند. افراد برخوردار از خودآگاهی، می‌توانند دقیق به درون خویش نگریسته و نقاط ضعف خود را به درستی تشخیص دهند و برای بهبود نقاط ضعف‌شان برنامه‌ریزی داشته باشند.
با وجود مهارت خودآگاهی افراد امکان داشتن ارتباطات بهتر با دیگران را پیدا می‌کنند و می‌توانند از تاثیرگذاری بر رفتارهای دیگران و واکنش‌های افراد آگاه شوند و در نتیجه تعاملات موثرتری با دیگران داشته باشند. جالب است بدانید اگر قادر باشید این مهارت را تقویت کنید، می‌توانید عملکرد خود را در دیگر بخش‌های زندگی (همچون پرسیدن سوالات تحلیلی، آموزش و مطالعه، ژورنال نویسی، مدیتیشن و… ) به نحو مطلوب بهتر کنید.
مدیریت زمان
از جمله اصلی‌ترین مهارت‌های توسعه فردی، مدیریت زمان است. این مهارت را می‌توان استفاده از زمان و مدیریت آن به نحو مطلوب معنا کرد که شامل برنامه‌ریزی دقیق، کاربرد شیوه‌های مختلف جهت کسب اهداف و تعیین اولویت‌ها دانست. افرادی که از این مهارت برخوردارند، می‌توانند جهت انجام فعالیت‌ها و وظایف‌شان زمانبندی خوبی داشته باشند و از زمان‌شان به بهترین نحو استفاده کرده و اهداف‌شان را طی این زمان تخصیصی دنبال کنند.
با وجود برخورداری از مهارت مدیریت زمان می‌توان به خوبی فعالیت‌های مهم را از غیرمهم تشخیص داد و از ابزارهای مدیریت زمان همچون: اولویت‌بندی امور، سازماندهی برنامه‌ها و مشخص کردن اهدافی که قابل سنجش و پیگیری باشند استفاده کرد. این مهارت را دربرگیرنده تعیین هدف، برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی کردن اهداف، تقسیم وظیفه، دارابودن تمرکز و انضباط که سبب مواجهه اثربخش با مسائل و مشکلات می‌شود و فشارهای زندگی را کاهش می‌دهد، می‌دانند.
مهارت‌های ارتباطی
از جمله مهمترین مهارت‌های توسعه فردی، مهارت‌های ارتباطی است. این مهارت جزو مهارت‌های مهم توسعه فردی است که به توانمندی در زمینه برقراری ارتباطات اثربخش با سایرین، گوش دادن فعال به افراد، انتقال دادن ایده‌ها به صورت واضح و توانایی ارتباط خوب و اثربخش در سایر محیط‌های حرفه‌ای و اجتماعی گفته می‌شود.
افراد دارای این مهارت می‌توانند به آسانی روابط فردی و یا حرفه‌ای خود را رشد و بهبود بخشیده، امکان کار گروهی داشته و با دیگران به آسانی همکاری کنند و افزون بر این مهارت‌های ارتباطی با سایرین تعاملات مثبتی برقرار کنند و روابط انسانی‌شان را بهبود ببخشند. مهارت‌های ارتباطی را به ۴ دسته مهارت کلامی، غیرکلامی، دیداری و نوشتاری تقسیم‌بندی می‌کنند.
انعطاف‌پذیری
از جمله مشخصه‌های اساسی مفهوم توسعه فردی برخورداری از مهارت انعطاف‌پذیری است. این مهارت به توانایی فرد جهت سازگاری با تغییرهای پیش رو، برخورد موثر با چالش‌ها و انطباق دادن خود با موقعیت‌های متنوع گفته می‌شود. برخورداری از این مهارت نشانگر توانایی تغییر، تطبیق فرد با شرایط بسیار متغیر زندگی و کاری و انعطاف او در برخورد با مسائل مختلف است.
افرادی که دارای مهارت انعطاف‌پذیری هستند، به راحتی قادرند خود را با تغییرات غیرمنتظره و یا موقعیت‌های پیش‌بینی نشده انطباق دهند و در مواجهه با مشکلات تصمیمات درستی بگیرند. همچنین در مسیر رشد حرفه‌ای و یا شخصی خود از عملکرد مطلوبی برخوردار باشند و ضمن کسب موفقیت به اهداف‌شان برسند.
یادگیری، مهارت پایه توسعه فردی
یادگیری را از جمله مهارت های پایه مفهوم توسعه فردی در نظر می گیرند که به سادگی باید گفت با داشتن این مهارت افراد قادر خواهند بود اطلاعات جدید را درک و تفسیر کرده، اطلاعات قبلی را حفظ و یادآوری نموده و از آنچه آموخته اند در یک موقعیت جدید استفاده کنند.
مهارت حل‌مساله
یکی دیگر از مهارت‌های توسعه فردی، حل مساله است. این مهارت در زمینه توسعه فردی سبب توانمندی افراد جهت تحلیل درست مسایل، تصمیم‌گیری صحیح و اجرای راه‌های خوب در برخورد با چالش‌ها و مسایل متنوع می‌شود. مهارت حل‌مساله دربرگیرنده توانایی آگاهی و شناخت از علت مسائل، جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل دقیق داده‌ها و سنجش گزینه‌های متفاوت و گزینش یک راه به عنوان بهترین راه است.
افراد برخوردار از مهارت عمدتا اعتماد به نفس خوب و بالایی داشته و می‌توانند به آسانی با مسائل مواجه شوند و چالش و مشکلات زندگی‌شان را به آسانی حل کنند. داشتن این مهارت در توسعه فردی بسیار اثرگذار است و با داشتن آن می‌توان در زندگی شخصی و حرفه‌ای موفقیت کسب کرد.
مهارت حل مساله را دربرگیرنده ۵ گام (شناسایی و تعریف کردن مشکل- یافتن راه حل برای مشکلات- سنجش و ارزیابی راه حل‌های پیدا شده- اجرای راه حل‌های انتخابی و بازبینی و بررسی نتیجه‌های حاصله) می‌دانند.
رهبری؛ مهمترین مهارت در توسعه فردی
رهبری را می توان مهمترین مهارت‌های توسعه فردی به شمار آورد. این مهارت دربرگیرنده ویژگی‌ها و توانایی‌هایی است که به فرد کمک می‌کند تا افراد زیادی را به سوی موفقیت رهنمون کنند. در این مهارت شاهد الهام بخشی، داشتن ارتباطات اثربخش، مدیریت گروه، انگیزش دادن به افراد گروه، حل کردن مشکلات و مسائل به شکل گروهی و تصمیمات راهبردی هستیم.
افراد برخوردار از این مهارت قادرند به راحتی بر دیگران تاثیر بگذارند، همکاری و هماهنگی را میان گروه افزایش داده و سبب مهارت خودرهبری، کیفیت زندگی شخصی و حرفه‌ای و بهبود عملکرد در افراد شوند. در واقع باید گفت با وجود این مهارت افراد در کار تیمی موفق‌تر عمل می‌کنند و به بهره‌وری گروه کمک شایان توجهی می‌کنند.
تفکر انتقادی
این مهارت به فرایندهای ذهنی گفته می‌شود که به فرد کمک می‌کند تا بتواند به شکل منظم و دقیق ایده‌ها و اطلاعات دریافتی از محیط را تحلیل کرده و آن‌ها را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. با برخورداری از این مهارت افراد می‌توانند به مباحث و موضوعات به شکل انتقادی بنگرند و تصمیمات صحیحی در زمینه زندگی خود بگیرند و مشکلات‌شان را با انتخاب‌های منعطف و تعامل با سایرین به راحتی حل کنند.
این افراد توانمندی سنجش‌ها و بررسی‌های منطقی روی مسائل و انتقادات سازنده را دارند. افراد برخوردار از این مهارت در صورت مواجهه با مسایل و مشکلات می‌توانند به راحتی تصمیمات درست بگیرند. همین امر سبب داشتن زندگی موفق شخصی و کاری در آنان شده و کیفیت زندگی‌شان را بهبود می‌بخشد.
برای آن‌که بتوانید تفکر انتقادی داشته باشید و به مسائل به شیوه انتقادی بنگرید، می‌توانند کتب نگارش یافته در این حوزه را بررسی کنید. مطالعه اثر ریچارد پل و لیندا الدر با نام مهارت توسعه فردی در این زمینه به شما خوانندگان گرامی توصیه می‌شود.
مهارت‌های خلاقیت
یکی دیگر از مهارت‌های توسعه فردی، مهارت‌های خلاقیت است. این مهارت سبب حل مشکلات و مسائل به شکل نوآورانه می‌شود و کمک می‌کند افراد با مسایل و مشکلات مواجهه صحیح و راهکارهای نوآورانه برای حل آن‌ها داشته باشند. این مهارت دربرگیرنده توانایی ارتباط خوب با ایده‌های مختلف، داشتن اعتماد به نفس جهت طرح ایده‌های جدید، تفکر خلاق و تخیل است.
فرد برخوردار از این مهارت می‌تواند به آسانی با چالش‌ها و مشکلات روزانه مقابله کند. با تقویت این مهارت در افراد آن‌ها قادر خواهندبود به آسانی تصمیمات درستی جهت مواجهه با مشکلات بگیرند، نقاط ضعف و قوت خود را ارتقا داده و رشد ذهنی خود را سریع توسعه دهند.
اما از چه طرقی می‌توان این مهارت را تقویت کرد. قطعا مطالعه کتب و مقالاتی که در زمینه خلاقیت نوشته شده، انجام تمرین‌های خلاقانه همچون بارش فکری، آموختن فعالیت‌های تازه، ارتباط با افراد نوآور می‌تواند در این زمینه کارساز باشد.
مدیریت استرس
این مهارت بدان معناست که فرد با کمک مدیری استرس می‌تواند فشارهای مشکلات روزانه را کم کرده و با آن‌ها مبارزه کند، واکنش و احساسات خود را در برابر موقعیت‌هایی که استرس آفرین هستند به خوبی کنترل نماید.
در واقع باید گفت این مهارت شامل آگاهی از نشانه‌های استرس، کاربرد تکنیک‌های متفاوت آرامش‌بخش همچون تمرینات تنفسی، مدیریت زمان و ذهن‌آگاهی است. در توسعه فردی با رشد وارتقا مهارت هایی که نام برده شد افراد می توانند کیفیت زندگی شان را ارتقاء بخشیده و در مکان و موقعیت‌های استرس‌زا عملکرد صحیح و مناسبی داشته باشند.
پشتیبانی از خود
این مهارت جزو مهارت‌های مهم توسعه فردی محسوب می‌شود. این مهارت بدان معناست که فرد بتواند از سلامت فیزیکی و روانی خود مراقبت کرده و با استفاده از منابع داخلی و بیرونی محیط حمایتگر و سازنده‌ای برای توسعه شخصی و حرفه‌ای خود ایجاد کند. این عمل دربرگیرنده گزینش و استفاده از تغذیه سالم، تندرستی روح و روان، تعادل برقرار گرفتن بین کار و زندگی، استفاده از منابع و فرصت‌ها برای رشد دانش و مهارت‌هاست.
در پایان باید اشاره کنیم که از طریق مطالعه کتب و مقالات مرتبط با این حوزه، گوش فرادادن به پادکست‌های صوتی، شرکت در دوره‌های مرتبط آموزشی، کمک گرفتن از مربیان و افراد متخصص در این زمینه که به شما بازخوردهای خوبی در زمینه کسب مهارت‌های توسعه فردی ارائه کنند، تلاش و تمرین زیاد جهت آموختن این مهارت‌ها می‌توانید به منابع خوب توسعه فردی دست یافته و جهت آموختن این مهارت‌ها بکوشید.
مقاله مرتبط: استعدادیابی شغلی چیست؟ بهترین تست استعدادیابی شغلی
سخن پایانی
در زندگی باید همواره کوشید به یادگیری مادام‌العمر پرداخت و مهارت‌های توسعه فردی را رشد داد. این مفهوم دارای ابعاد وسیع و مهارت‌هایی مانند مهارت‌های ارتباطی، حل‌مساله، مدیریت زمان، رهبری، خلاقیت، مدیریت استرس و تفکر انتقادی است. در واقع باید گفت با حمایت از خود و دستیابی به توسعه فردی می‌توان در مسیر پیشرفت شخصی به خوبی پله‌های موفقیت را طی کرد و در نهایت کیفیت زندگی را ارتقاء داد.
دیدگاهتان را بنویسید