برای رسیدن به یک هدف مشخص در مسیر کسب و کارتان داشتن یک مسیر شغلی سازمانی و همچنین توسعه دادن مسیر شغلی می‌تواند شما را به هدفتان بسیار نزدیک‌تر کند. مسیر شغلی مانند سفری است که یک فرد آن را طی می‌کند و پس از توقف‌های کوچک می‌تواند به هدف‌های بزرگ خود برسد. توسعه مسیر شغلی در این سفر نقش بسیار مهمی را دارد که ما در این مطلب قصد داریم تا به سوال توسعه مسیر شغلی چیست پاسخ دهیم و انواع مسیر شغلی را برای شما تعریف کنیم.
تعریف مسیر شغلی چیست؟
مسیر شغلی به برنامه‌ها و فرایندی اشاره می‌کند که یک فرد برای رسیدن به اهداف شغلی‌اش آن را به طور کامل طی می‌کند. به مسیر شغلی کار راهه نیز گفته می‌شود که مسیر شغلی برای هر فردی کاملاً متفاوت و منحصر به فرد است. این مسیر شامل موارد متفاوتی از جمله آموزش‌ها، استخدام، تصمیمات مهم، تجربه‌ها و گام‌هایی است که یک فرد در طول زندگی حرفه‌ای خود برای پیشرفت کردن و ارتقا یافتن در زمینه شغلیش آنها را انتخاب می‌کند. مسیر شغلی می‌تواند شامل تغییرات بسیار زیادی از جمله تغییرات شغلی، ارتقا یافتن در همان سازمانی که در آن مشغول به فعالیت هستید و یا حتی تغییر در زمینه کاری شما باشد و به طور معمول با اهداف کوتاه مدت و بلند مدت شما همراه است.
چرا باید به صورت راهبردی به توسعه مسیر شغلی بیندیشیم؟
با توجه به این واقعیت که در بسیاری از شرکت‌های دولتی، سازمان‌ها و حتی شرکت‌های خصوصی مسیر شغلی مشخص شده ای وجود ندارد و یا به کمترین شکل ممکن وجود دارد لازم دانستیم که بر اهمیت شغلی تاکید کنیم. امروزه در دنیایی که کارکنان به صورت متوسط روزانه ۱۲۰ ایمیل را دریافت می‌کنند و ماهانه به صورت میانگین در ۶۰ جلسه شرکت می‌کنند دیگر زمان کافی برای مدیر و یا بخش‌های منابع انسانی سازمان‌ها نمی‌ماند تا به این موضوع که چگونه می‌توان از استعداد شما به بهترین شکل ممکن استفاده کرد فکر کنند.
به همین دلیل ما مجبوریم که خودمان بر روی برنامه‌ریزی‌های مسیر شغلیمان نظارت درستی را داشته باشیم تا از قرار گرفتن در مسیرهای درست و رشد بلند مدت مطمئن بشویم. برخی از روش‌های استراتژیک برای این فرایند شامل موارد زیر می‌شود:
خودتان را مجبور کنید تا بتوانید زمانی را به انجام این کار اختصاص دهید
همانطور که می‌دانید هنگامی که سرمان شلوغ شود قطعاً اولین کاری که حذف آن به ذهن ما می‌رسد وقت گذاشتن برای تفکر استراتژیک خواهد بود. اینکه شما وقت بسیار زیادی را بدون اندیشیدن در مورد کارهای خودتان از دست بدهید سبب می‌شود تا شما از مسیر حرفه‌ای کاری و دلخواهتان عقب بمانید و توسعه کاری خوبی را نداشته باشید. به همین دلیل لازم است تا خودتان را مجبور کنید تا برای اینکه به صورت راهبردی بر روی این مسئله تفکر کنید به اندازه کافی زمان بگذارید.
برای توسعه مسیر کاریتان بهتر است تا همکاران مورد اعتماد خودتان را بشناسید و شبکه‌ای را برای ملاقات‌های منظمتان تشکیل بدهید. پس از آن لازم است تا در مورد تصویر کلی اهدافتان با یکدیگر صحبت کنید و بر روی ملاقات‌های بعدی نیز حساب باز کنید. انتخاب کردن افراد مطمئنی که شما را به چالش دعوت می‌کند می‌تواند سبب شود که ایده‌ها و راه‌های جدیدی به ذهنتان برسد و سبب توسعه مسیر شغلی شما بشود.
گام‌های بعدیتان را شفاف سازی کنید
شفاف کردن اهداف حرفهایتان از جمله راه‌اندازی کسب و کارتان و یا شروع کردن یک فعالیت در منطقه جدید می‌تواند از گام‌های اولیه به حساب بیاید. قسمت بسیار مهمی که افراد زیادی با آن چالش دارند تعیین کردن مسیر حرکت است. برای این کار لازم است تا شما در مورد تمامی مهارت‌های ویژه‌ای که برای این توسعه به آن نیاز دارید و همچنین پیش نیازها، مدارک و گواهینامه‌هایی که باید به دست بیاورید فکر کنید تا بتوانید در مسیر توسعه شغلتان درست پیش بروید. درک کردن این موقعیت به شما کمک می‌کند تا بتوانید از قدم‌های درست مطمئن بشوید.
انواع مسیر شغلی
مسیرهای شغلی می‌تواند بر اساس موارد بسیار زیادی از جمله انواع نیازها، هدف‌های متفاوت، ترجیحات هر فرد و همچنین ساختارهای سازمانی و فرصت‌های موجود در آنها متنوع باشد. شما می‌توانید با شناخت انواع این نیازها و همچنین هدف‌هایتان و طی کردن یک مسیر درست به توسعه مسیر شغلی خود کمک بسیار زیادی بکنید. مهمترین انواع مسیرهای شغلی شامل موارد زیر می‌شود :
مسیر شغلی عمودی یا ارتقاء سلسله مراتبی
این نوع از مسیر شغلی شامل پیشرفت کردن فرد از یک موقعیت شغلی به موقعیت شغلی بالاتر در همان صنعت و یا در همان سازمان است. ارتقا پیدا کردن شغل به طور معمول با افزایش انواع مسئولیت‌های متفاوت، حقوق و مقام همراه است. به عنوان مثال می‌توان به یک کارمند ورودی که پس از مدتی کار کردن به مدیر میانی و پس از آن به مدیر ارشد ارتقا پیدا می‌کند و یا به یک مهندس نرم‌افزار که پس از آن به مهندس ارشد، مدیر پروژه و در انتها به مدیر فناوری تبدیل می‌شود اشاره کرد.
مسیر شغلی افقی یا جابجایی میان واحدها یا نقش‌ها
این مسیرها شامل تغییر کردن شغل در همان سطح سازمان و یا در همان سطح حرفه‌ای شرکت اما در بخش‌ها و یا نقش‌های متفاوت است. چنین مسیری برای افرادی مناسب است که می‌خواهند تجربه‌های متفاوتی را به دست بیاورند که این مفهوم به چرخش شغلی در سازمان معروف است و افراد زیادی آن را با این نام می‌شناسند. به عنوان مثال می‌توان به یک بازاریاب که از شغل خود به بخش فروش جابجا می‌شود و یا به یک معلم که تبدیل به مشاور آموزشی می‌شود اشاره کرد.
مسیر شغلی مورب و یا ارتقا و جابجایی همزمان
مسیر شغلی مورب به عنوان یک مسیر ترکیبی از ارتقا و جابجایی در میان واحدها و یا نقش‌ها است. در چنین شرایطی فرد ممکن است به یک موقعیت بالاتر و در یک بخش دیگر منتقل بشود. به عنوان مثال می‌توان به یک حسابدار که به یک مدیر مالی در یک واحد دیگر ارتقا پیدا می‌کند و یا یک مدیر پروژه در بخش توسعه که می‌تواند به یک مدیر ارشد تولید در یک بخش دیگر ارتقا پیدا کند اشاره کرد.
مسیر شغلی جایگزین یا بازنشستگی و یا تغییر کامل شغل
مسیر شغلی جایگزین شامل تغییر کردن کامل حرفه و زمینه شغلی شما است که بسیاری از افراد ممکن است پس از گذراندن یک دوره کاری در یک زمینه تصمیم بگیرند تا یک حرفه کاملاً جدید را شروع کنند و در آن مشغول به فعالیت بشوند. به عنوان مثال می‌توان به یک پزشک اشاره کرد که پس از بازنشستگی اقدام به تدریس در دانشگاه‌ها کرده است و یا یک مهندس که توانسته است به یک نویسنده حرفه‌ای تبدیل بشود.
مسیر شغلی آزاد یا کارآفرینی و خود اشتغالی
مسیر شغلی آزاد و یا خود اشتغالی مسیری است که شامل شروع یک کسب و کار به صورت فریلنسری است و این مسیر برای افرادی که به استقلال و مدیریت کسب و کارشان علاقه‌مند هستند بسیار مناسب است. به عنوان مثال می‌توان به یک مدیر فروش که توانسته است شرکت خود را تاسیس کند و یا یک طراح گرافیک که به عنوان فریلنسر کار می‌کند اشاره کرد.
مسیر شغلی تخصصی یا کارشناسی و تخصص در یک زمینه مشخص شده و خاص
چنین مسیری شامل توسعه یافتن عمیق انواع مهارت‌ها و دانش در یک زمینه خاص است که شما نیازی به ارتقا به نقش‌های مدیریتی ندارید. این مسیر برای افرادی که به تخصص و مهارت‌های فنی علاقمند هستند بسیار مناسب است. به عنوان مثال می‌توان به یک برنامه نویس که توانسته است به یک متخصص امنیت سایبری تبدیل بشود و یا یک محقق علمی که توانسته است به عنوان یک پژوهشگر ارشد در همان شرکت یا حوزه بماند اشاره کرد.
مسیر شغلی غیر سلسله مراتبی یا رشد شخصی و حرفه‌ای بدون ارتقا یافتن رسمی
چنین مسیری شامل پیشرفت کردن حرفه‌ای و توسعه یافتن شخصی بدون نیاز داشتن به ارتقای رسمی در سلسله مراتب سازمانی می‌شود که فرد ممکن است بتواند از طریق انواع پروژه‌های جدید، مهارت‌های جدید و انواع آموزش‌های متفاوت رشد چشمگیری را داشته باشد. به عنوان مثال می‌توان به یک کارمند اداری که توانسته است از طریق دوره‌های آموزشی به یک کارشناس بهره‌وری تبدیل شود و یا یک مشاور که از طریق بهبود یافتن انواع مهارت‌ها و گسترش شبکه‌های اجتماعی حرفه‌ای خود پیشرفت کند اشاره کرد.
نحوه انتخاب کردن مسیر شغلی و توسعه دادن آن
انتخاب کردن مسیر شغلی به عنوان یک فرایند پیچیده و چند مرحله‌ای به حساب می‌آید که نیاز به موارد متفاوتی از جمله تحقیق و برنامه‌ریزی دقیق، خودشناسی و تفکر و اندیشه بسیار زیادی دارد. در ابتدا لازم است تا شما به شناخت دقیقی از خودتان برسید که این مورد شامل شناسایی انواع ارزش‌ها، توانایی‌ها، علاقه‌ها و اهداف شخصی و حرفهایتان است. هنگامی که شما شناخت کاملی را بر روی خودتان داشته باشید می‌توانید به توسعه مسیر شغلی خود نیز کمک بسیار زیادی را بکنید و در مسیر درست قدم بگذارید.
با شناخت دقیق از خودتان در مرحله بعدی لازم است تا شما فرصت‌های شغلی متفاوت در زمینه‌های مورد علاقه‌تان را بشناسید و شرح انواع شغل‌ها و مسئولیت‌ها و الزامات هر کدام از آنها را به طور کامل بررسی کنید. با تعیین کردن مسیر شغلی مشخص نوبت به برنامه‌ریزی می‌رسد و با این کار شما می‌توانید به توسعه مسیر شغلتان کمک کنید. در این مرحله لازم است تا شما اهداف بلند مدت و کوتاه مدتتان را به درستی مشخص کنید و تمامی مراحل و اقدامات لازم را برای دستیابی به این اهداف مشخص نمایید.
پیشنهاد مطالعه: چگونه استعدادهای شغلی خود را کشف کنیم؟
نتیجه گیری
در این مطلب به سوال توسعه مسیر شغلی چیست پاسخ دادیم و اطلاعاتی را در مورد آن و همچنین نحوه انتخاب کردن مسیر شغلی در اختیار شما قرار دادیم. اما در کل توجه داشته باشید که اولین قدم برای پا گذاشتن در بازارهای کار و شروع کردن حرفه مورد علاقه‌تان، برنامه‌ریزی کردن دقیق و طراحی مسیر شغلی آینده شما است. تمامی افراد قبل از اینکه کسب و کار خود را شروع کنند باید در ابتدا به طراحی و انتخاب کردن یک مسیر شغلی درست بپردازند تا بتوانند مسیر شغلی‌شان را توسعه بدهند.
دیدگاهتان را بنویسید